10.06.2017

Huyền thoại Sài Gòn tan biến thành mây khói

Huyền thoại Sài Gòn tan biến thành mây khói

Thành phố Sài Gòn không là cái gì nếu không có lối kiến trúc theo kiểu Pháp của thời kỳ thuộc đia? Thành phố Sài Gòn ngày nay có lẽ chỉ là một đô thị Á châu lớn như bất cứ một thành phố Á châu nào khác. Số phận này đang đe dọa thành phố VN. 




Làm bối cảnh cho quyển tiểu thuyết Sài Gòn của nhà văn Graham Green „Người Mỹ trầm lặng“, công trình kiến trúc trang nhả của các cao ốc, dinh thự thời thuộc địa ở thành phố này nhờ vậy đã nổi tiếng trong văn học. Ngày nay, nét đẹp kiến trúc của thành phố là một hấp lực cho du khách và thuộc tiết mục ngoạn cảnh không thể thiếu được trong mỗi chương trình đi xem thành phố. Tuy nhiên, các cao ốc, dinh thự cổ này đang bị đe dọa.

Một rừng các cần câu xây dựng mọc cao lên nền trời „Sài Gòn“ , ngày nay là TP HCM. Những nhà cao tầng cứ chen chút ở chân trời. Thành phố lớn nhất của VN và cũng là một trong những đô thị cực lớn, tăng trưởng nhanh nhất ở Á châu nói chung. Như nhiều người dân của thành phố, ông Trần Trọng Vũ rất đau xót trước sự thay đổi nhanh chóng này. Ðể lấy chỗ cho các nhà trọc trời xây mới, những khu phố cổ xưa bị lấn át không thương tiếc. „Những ngôi nhà này thật sự cưu mang một giá trị văn hóa. Chúng ta nên gìn giữ và trùng tu các chứng tích này và đừng thay thế vào đó bằng các cao ốc“, ông kêu gọi như vậy. 


Ðiểm hò hẹn: Khách sạn Continental, nơi Graham Green trú ngụ.

Trò trẻ con cho các nhà đầu tư

Nhiều người lo ngại rằng, không bao lâu nữa và TP Sài Gòn cũng
chẳng khác gì với bất cứ một đô thị cực lớn nào ở Á châu. „Vào những năm 1960 và 1970 mọi nơi vẫn còn nét của Pháp, bây giờ  tất cả ngày càng giống Mỹ: ở mọi góc đường đều có hàng Mc Donald“, theo ông Nguyễn Hiệp, người đã lớn lên tại TP Sài Gòn và viết nhiều sách về di sản kiến trúc của thành phố nơi ông được sinh trưởng. Ông nói thêm,“Một con đường bị lấy mất đi lịch sử của nó thì không còn giá trị nữa“.

Người ta thấy sự phá hại rõ rệt nhất ở trung tâm thành phố. Ngày càng nhiều những người trẻ dọn vào đây, họ muốn có một khung cảnh sống tân tiến, cả chốn ở và chỗ làm việc. Một nhu cầu chính đáng thôi. Nhưng ông Nguyễn nói đến một khía cạnh khác: „Ở đây có dính dáng với thật nhiều tiền và quyền lợi của các nhà đầu tư“. 


Công trường xây cất khắp nơi: Ở đây, cứ một khu vực nhà ở mọc lên trên 3300 mẫu tây.

Gìn giữ di tích văn hóa, lịch sử ở đâu?

Các nhà đầu tư lắm tiền đã mua đứt những khu đất béo bỡ từ lâu. Các công trường xây cất đang lấn chiếm các mãnh đất mà trước đây có nhiều dinh thự cổ và các công thự lịch sử tọa lạc. Mới đây là việc san bằng khu bến tàu „Ba Son“ trên sông Sài Gòn đã làm dân chúng phẩn nộ. Cả khu vực có từ thời Pháp thuộc phải bị dẹp đi. Tập đoàn xây cất Vincom đang xây nơi đó một khu nhà ở mới. Phạm Nhất Vượng, người chủ tập đoàn, là nhà tỉ phú giàu nhất nước. Ông ta thích được gọi là Donald Trump của Việt Nam.

Thời gian qua, Toà hành chánh Thành phố đã lập một danh sách gồm trên 1000 ngôi nhà được xây cất từ năm 1887 tới 1954, dưới thời Pháp thuộc. Trong số đó có Nhà hát Thành phố, Tòa nhà Bưu điện hoặc Vương cung Thánh đường (Nhà thờ Ðức bà). Các tòa nhà này trang điểm, làm đẹp cho thành phố Sài Gòn: các cao ốc trên đều là các tụ điểm hấp dẫn du khách. Còn có một vài nơi Graham Green ưa thích ở đường Catinat. Ngày nay đuờng này mang tên Ðồng Khởi và các cửa hàng nơi đây  bày bán những hàng danh hiệu như Hermès và Chanel.

Sự chống đối nổi dậy

Không có những con số đáng tin cậy cho biết bao nhiêu trong số các ngôi nhà lịch sử đã bị tàn phá. Fanny Quertamp thuộc Hiệp hội Thiết kế đô thị PADDI đoán chừng đã có tới 50% các ngôi nhà thời Pháp thuộc, thuộc vùng trung tâm thành phố đã bị dẹp sạch. Một làn sóng phản đối đang nổi lên chống lại sự phá củ xây mới không ngừng nghỉ này.

 Chẳng bao lâu nữa sẽ trở thành hiếm hoi? Nhà hát Thành phố, khánh thành năm 1899.

Daniel Caune, một nhà làm phim trò chơi Video, dấn thân cho việc bảo tồn lối kiến trúc thời Pháp thuộc. Bằng việc thực hiện một App chưa hoàn thành xong „Heritage Go“, ông muốn đánh thức nguời dân thành phố cũng như du khách cần chú ý tới di sản kiến trúc. Khi người dùng điện thoại cầm tay chụp một trong các toà nhà cổ, họ sẽ được xem hình và lời giải thích về lịch sử của tòa nhà đó. Chương trình App này chưa đưa ra thị trường. Ông Caune nói, „ông muốn mọi người có ý thức hơn về di sản lịch sử của họ“. Ông là thành viên của Hội “Heritage-Observatory“, làm công việc thu lượm và sắp xếp có hệ thống các ngôi nhà được xây từ thời Pháp thuộc.

Mối lo về ngành du lịch  

Tòa hành chánh Thành phố cũng theo đuổi cùng mục đích này và đề ra một chương trình thu góp các kiến trúc thời thuộc địa. Một công tác cực lớn, kéo dài qua nhiều năm tháng. Những người muốn bảo vệ di tích lịch sử không được sự cổ võ ở trong một đô thị đang muốn vươn lên. „Ðòi hỏi thành công kinh tế và đòi hỏi tiến bộ gây áp lực rất lớn lên đầu họ“, ông Nguyễn Tuấn Anh, chủ đạo Nhóm làm việc về Kiến trúc thuộc Cơ quan thiết kế đô thị của TP Sài Gòn. 

Một cách để lấp kín các đất còn bỏ trống: Trung tâm thương mại hạng sang được xây theo lối kiến trúc của thời thuộc địa

Nhiều nhà đầu tư chiếm cứ được các mảnh đất quí gía thuộc Trung tâm thành phố chẳng đếm xỉa gì đến di sản lịch sử, ông nói thêm. Ông mong muốn sớm có một chương trình phát triển thành phố để chấm dứt các động thái này. Và lấy thí dụ như phố cổ Montreal ở Gia Nã Ðại. Sự phản đối của dân chúng và nổ lực của một nhà thiết kế đô thị đã mang lại kết quả là từ năm 1964 khu phố cổ Vieux-Montreal hoàn toàn được đặt dưới sự bảo vệ các di tích lịch sử. Thay gì bị giựt sập, các cao ốc được tu sửa lại mới, và qua nhiều năm phát triển khu vực trở thành một nơi lôi cuốn du khách và rất được ưa chuộng.

Sự mỉa mai của lịch sử 

Các nhà đầu tư đã xây cất ở trung tâm du lịch Ðà Nẵng một thành phố kiểu Pháp thời Trung cổ trên châu thổ sông Hàn, gọi là „French Village“(Làng Pháp) có nhiều tháp nhỏ, tường thành góc cạnh và đường đi lát đá. Bảo trì di tích cổ không xong, nhưng một thế giới Pháp thời Trung cổ theo hình thức của một Disneyland lại được. Thế giới ngược đời.

Kiến trúc sư Ngô Việt Nam Sơn cả quyết rằng, TP Sài Gòn sẽ mất hằng triệu du khách nếu nét đẹp của Pháp biến mất trên các đường phố  „Sài Gòn“. Chẳng khác nào mt ngưi tự cưa đi nhánh cây mà mình đang ngi trên đó.

Tâm Việt chuyển dịch

Nguồn:

Tin của đài truyền thông Đức DEUTSCHE WELLE ngày 07.06.2017


Mythos "Saigon" verschwindet

Was wäre das frühere Saigon ohne seine französische Kolonialarchitektur? Die heutige Ho-Chi-Minh-Stadt würde zu einer asiatischen Metropole wie jede andere. Genau dieses Schicksal droht der Stadt in Vietnam.


Als Kulisse für Graham Greenes berühmten Saigon-Roman "Der stille Amerikaner" erlangten die charmanten Kolonialbauten literarische Berühmtheit. Heute sind sie Touristenattraktionen und gehören ins feste Programm einer jeden Stadtbesichtigung. Doch sie sind in Gefahr.
Ein Gewirr von Baukränen ragt über "Saigon", heute Ho-Chi- Minh-Stadt, in den Himmel. Die Skyline wächst und wächst. Es ist die größte vietnamesische Metropole und eine der am schnellsten wachsenden Städte Asiens überhaupt. Wie viele Einheimische ist Tran Trong Vu bestürzt über diese rasante Entwicklung. Für die neuen Wolkenkratzer werden historische Viertel rigoros eingeebnet. "Die Gebäude haben doch einen kulturellen Wert. Wir sollten sie erhalten und nicht durch Hochhäuser ersetzen," appelliert er.

Sehnsuchtsort: Das Hotel Continental, in dem Graham Green residierte

Leichtes Spiel für Investoren

Viele befürchten, dass es nicht mehr lange dauert, und Ho-Chi-Minh-Stadt unterscheidet sich kaum noch von irgendeiner anderen asiatischen Megastadt. "In den 1960er und 1970er Jahren sah alles Französisch aus,  jetzt werden wir immer amerikanischer: an jeder Ecke gibt es McDonald's," sagt Hiep Nguyen, der in Ho-Chi-Minh-Stadt aufwuchs und mehrere Bücher über das architektonische Erbe seiner Heimat geschrieben hat. "Eine Straße, die ihrer Geschichte beraubt ist, ist nichts wert," fügt er hinzu.

Am deutlichsten wird die Zerstörung im Stadtzentrum sichtbar. Immer mehr junge Menschen zieht es hierher, sie wollen ein modernes Umfeld, Wohnraum und Platz zum Arbeiten. Ein legitimes Bedürfnis. Aber Nguyen verweist auf einen weiteren Aspekt:  "Es geht um viel Geld und um die Interessen der Investoren."

Baustellen überall: Auf 3300 Hektar entsteht hier ein neuer Wohnkomplex

Wo bleibt der Denkmalschutz?

Finanzstarke Investoren haben sich längst begehrte Filetstücke im Stadtzentrum gesichert. Auf Grundstücken mit alten Villen, und historischen öffentlichen Gebäuden machen sich jetzt Baustellen breit. Zuletzt hat die Einebnung des Hafens "Ba Son" am Saigon River für Empörung gesorgt. Die Gebäudekomplexe aus der französischen Kolonialzeit mussten weichen. Die Vincom Gruppe errichtet dort gerade eine neues Wohnviertel. Pham Nhat Vuong, der Firmenchef, ist der reichste Mann im Land. Er wird gerne als der Donald Trump von Vietnam bezeichnet.

Die Stadtverwaltung hat inzwischen über 1000 Gebäude registriert, die zwischen 1887 und 1954, zur Zeit der französischen Kolonialherrschaft, erbaut wurden. Darunter das berühmte Stadttheater, die Post oder die Kathedrale Notre Dame. Mit diesen Gebäuden schmückt sich Ho-Chi-Minh-Stadt: sie alle sind touristische Highlights. Es gibt auch noch einige der alten Lieblingsplätze von Graham Greene in der Rue Catinat. Heute heißt die Straße Dong Khoi und in die Läden sind Marken wie Hermès und Chanel eingezogen.

Widerstand regt sich

Es gibt keine zuverlässigen Zahlen darüber, wie viele der historischen Gebäude bereits zerstört wurden. Fanny Quertamp von der Stadtentwicklungsgesellschaft PADDI vermutet, dass bereits 50 Prozent der Kolonialbauten in der Innenstadt verschwunden sind. Gegen das Tempo, mit dem dieser Prozess voranschreitet, formiert sich Widerstand.

Bald eine Rarität? Stadttheater von Saigon, eröffnet 1899

Daniel Caune, ein Videospiele-Entwickler, engagiert sich privat für den Erhalt der Kolonialarchitektur. Mit seiner noch in Arbeit befindlichen App "Heritage Go" sollen Einheimische wie Touristen für den architektonischen Schatz sensibilisiert werden. Wenn Nutzer ihr Smartphone auf eines der alten Gebäude richten, erhalten sie Fotos und Infos zu seiner Geschichte. Noch ist die App nicht auf dem Markt. "Ich möchte, dass die Leute sich über ihr historisches Erbe bewusst werden", erklärt Caune. Er  ist Mitglied der Initiative "Heritage Observatory",  die Gebäude aus der Kolonialzeit erfasst und archiviert. 

Sorge um Tourismus

Auch bei der Stadtverwaltung verfolgt man dieses Ziel und erarbeitet einen Plan zur Erfassung der Kolonialarchitektur. Eine gewaltige Aufgabe, die Jahre dauern wird. Die Denkmalschützer haben keine Lobby in der aufstrebenden Metropole . "Die Forderung nach wirtschaftlichem Erfolg und  nach Fortschritt setzen uns gewaltig unter Druck", sagt Tuan Anh Nguyen, der Leiter der Arbeitsgruppe Architektur bei der Behörde für Stadtentwicklung in Ho-Chi-Minh Stadt.

Auch so werden Baulücken geschlossen: Neues Luxus-Shopping Center im Kolonial-Stil

Vielen der Investoren, die wertvolles Land im Stadtzentrum aufkaufen, sei das historische Erbe egal, fügt er hinzu. Er wünscht sich, dass es rasch einen Stadtentwicklungsplan gibt, der diese Entwicklung stoppt. Und nennt als Vorbild die Altstadt von Montreal in Kanada. Der Protest der Einwohner und das Engagement eines Stadtplaners führten dazu, dass bereits 1964 die historische Altstadt Vieux-Montréal komplett unter Schutz gestellt wurde. Statt Abriss wurden Gebäude restauriert und der Bezirk entwickelte sich über die Jahre zu einer beliebten Touristenattraktion.

Ironie der Geschichte 

Investoren haben in dem Touristenort Da Nang am Delta des Flusses Han eine mittelalterliche französische Stadt  errichtet, das "French Village", mit Türmchen, Zinnen und Kopfsteinpflaster. Denkmalschutz funktioniert nicht, aber französisches Mittelalter als Disney-Variante schon. Verkehrte Welt.
Architekt Ngo Viet Nam Son geht davon aus, dass Ho-Chi-Minh-Stadt Millionen Touristen verloren gehen werden, wenn das französische Flair in den Straßen von "Saigon" verschwindet. Es sei, sagt er, als säge man den Ast ab, auf dem man sitzt.

jv/jta/lto (AFPE)