„Đối diện với những bước lùi này tại Đông Nam Á, Hoa Kỳ sẽ phải đi
tìm những cơ hội ngoại giao và chiến lược khác. Một quốc gia có vẻ như liên tục
tìm cách đẩy lùi bá quyền Trung cộng trong vùng là Việt Nam.“
Hoa Kỳ sẽ dựa vào Việt Nam để đẩy lùi Trung cộng trên Biển Đông
Gideon
Rachman (Financial
Times)
Hoàng
Thuyên
lược dịch
|
|
Gọng kìm của Hoa Kỳ trên Thái Bình Dương
đang lơi lỏng dần
Trong lúc bà Hillary Clinton và ông Donald Trump
đang rốt ráo chạy đua trong những tuần lễ chót trước cuộc bầu cử tổng thống sắp
tới, thì ở phía bên kia quả địa cầu, Hoa Kỳ gặp phải một bước thụt lùi chiến lược
khá quan trọng.
Bước thụt lùi đó là quyết định của Phi Luật Tân đổi
bên trong cuộc tranh giành quyền lực giữa Hoa Kỳ và Trung cộng. Trong chuyến
thăm Bắc Kinh tuần rồi, tổng thống Phi Rodrigo Duterte tuyên bố “chia tay” với
Hoa Kỳ và bắt đầu một quan hệ đặc biệt mới với Trung cộng. Trong lúc có mặt tại
Bắc Kinh, ông Duterte tuyên bố một câu lạ lùng: “Có ba chúng ta chống lại thế giới – Trung cộng, Phi Luật Tân và Nga. Đó
là cách duy nhất.”
Ông Duterte thường có khuynh hướng tuyên bố sảng.
Sau khi nhậm chức tổng thống được ít lâu, ông gây xôn xao dư luận khi gọi tổng
thống Hoa Kỳ Barack Obama là “con của con đĩ”. Ông ta còn cho biết là dự tính sẽ
chấm dứt hợp tác quân sự với Hoa Kỳ. Các chuyến tuần tra chung trên biển sẽ chấm
dứt, cũng nhữ các công tác chung chống khủng bố tại đảo Mindanao. Một số chiến
lược gia Hoa Kỳ lo ngại là tương lai Phi có thể trở thành căn cứ cho hải quân Trung
cộng.
Đặc biệt là đối với bà Clinton sẽ hiểu tầm quan trọng
của những biến chuyển này. Lúc còn điều hành bộ ngoại giao, chủ điểm của bà là
nỗ lực củng cố địa vị của Hoa Kỳ tại Châu Á và Thái Bình Dương. Chính bà
Clinton tuyên bố năm 2010 là Hoa Kỳ có “lợi ích quốc gia” trong việc tự do hải
hành tại biển Đông. Tuyên bố này đã làm Trung cộng bực tức.
Trong một bài nói chuyện với công ty tài chính
Goldman Sachs năm 2013, bà Clinton bày tỏ mối lo ngại là những tuyên nhận trên
mặt biển của Trung cộng sẽ cho họ khả năng bóp nghẹt đường giao thông trên biển
và các quốc gia ven Biển Đông. Mối lo ngại này gia tăng theo các chương trình
xây đảo nhân tạo của Trung cộng trong vùng tranh chấp.
Phi Luật Tân đóng vai trò then chốt trong nỗ lực
pháp lý và chiến lược của Hoa Kỳ để làm lơi ra gọng kìm của Trung cộng trên biển
Đông. Một số tranh chấp căng thẳng nhất trên biển – như việc tranh giành quyền
sở hữu của bãi cạn Scarborough – đưa đến đụng độ giữa Trung cộng và Phi Luật
Tân. Chính Phi Luật Tân đã khởi đơn kiện Trung cộng và thắng kiện hồi tháng Bảy.
Phán quyết của Tòa trọng tài đóng vai trò quan trọng đối với lập luận của
Washington là tranh chấp với Trung cộng không phải là một cuộc tranh giành quyền
lực mà là một nỗ lực để bảo vệ trật tự pháp lý quốc tế vì quyền lợi của tất cả.
Trên bình diện chiến lược thuần túy, Phi
Luật Tân đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực đối nghịch với các căn cứ quân sự
trên các đảo nhân tạo. Hồi đầu năm nay, Manila và Washington đồng
ý gia tăng sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ trong năm căn cứ trên lãnh thổ Phi
Luật Tân, kể cả căn cứ không quân trên đảo Palawan, rất gần với vùng Trường Sa.
Thỏa thuận Mỹ-Phi đó có lẽ giờ đây sẽ bị hủy bỏ. Tính rộng hơn, lập luận của
Hoa Kỳ là phải “đương đầu với Trung cộng” sẽ yếu đi khi mà hàng xóm của Trung cộng
không còn lo lắng gì về tranh chấp lãnh thổ nữa.
Một số chiến lược gia Hoa Kỳ thì không mấy lo lắng
vì tính khí kỳ quặc của ông Duterte. Họ cho rằng, trên đường dài, Phi Lật Tân sẽ
nhận ra lại lợi ích chiến lược khi có được sự bảo vệ của Hoa Kỳ. Tuy nhiên cũng
có thể hướng đi của ông Duterte phản ảnh xu hướng
chung của Đông Nam Á.
Năm tới, Phi Luật Tân sẽ chủ tọa ASEAN. Cùng lúc đó
hai đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ trong vùng là Thái Lan và Mã Lai cũng bắt đầu
nghiêng ngã về phía Trung cộng. Vụ quân đội đảo chánh tại Thái Lan năm 2014 đã
khiến cho quan hệ Mỹ-Thái đi xuống khi các tướng lãnh Thái Lan lờ đi lời kêu gọi
trở về dân chủ của Hoa Kỳ. Trong năm 2015, Thái Lan tuyên bố mua tàu ngầm Trung
cộng. Najib Razak, thủ tướng Mã Lai, cũng xoay sang Bắc Kinh tìm sự trợ giúp
trong lúc ông tìm cách chống đỡ cuộc điều tra tham nhũng của phương Tây.
Đối diện với những bước lùi này tại Đông Nam Á, Hoa
Kỳ sẽ phải đi tìm những cơ hội ngoại giao và chiến lược khác. Một quốc gia có vẻ như liên tục tìm cách đẩy lùi bá quyền Trung
cộng trong vùng là Việt Nam. Trong tháng này, USS Frank Cable và USS
John S McCain là hai chiến hạm Hoa Kỳ đầu tiên ghé thăm căn cứ hải quân Việt
Nam tại Vịnh Cam Ranh kể từ sau năm 1975.
Vào lúc cao điểm của cuộc chiến Việt Nam, Vịnh Cam
Ranh là một căn cứ quan trọng cho cả hải quân và không quân Hoa Kỳ trong cuộc
chiến chống Bắc Việt. Đây là một trớ trêu của lịch sử và là chỉ dấu cho thấy sự
trổi dậy của Trung cộng làm thay đổi Châu Á, khiến cho Việt Nam mời quân đội
Hoa Kỳ trở lại Vịnh Cam Ranh - lần này trong tư cách đồng minh, chứ không phải
kẻ thù.
Gideon
Rachman
Hoàng Thuyên lược
dịch
Nguồn: Financial Times