Một
tổ chức xã hội dân sự ( Hướng Đạo VN ) bị đàn áp suốt 50 năm qua như thế nào?
LS Nguyễn Lệnh
Cựu HĐS Hội HĐVN
Hội
Hướng Đạo Việt Nam (HĐVN) được thành lập hợp pháp ngày 7/2/1946 là một tổ chức
xã hội dân sự có mục đích huấn luyện thanh thiếu niên về ba phương diện: đức,
thể, thực theo tôn chỉ “không hoạt động và cổ động chính trị”, dựa trên một hệ
thống tự giáo dục tiến bộ gọi là “Phương pháp Hướng đạo”.
Các
chứng cứ pháp lý còn lưu giữ đã chứng minh rằng Hội HĐVN vẫn hoạt động hợp pháp
từ khi thành lập 7/2/1946 cho đến năm 1965 như: Thẻ đại biểu của ông Phạm Ngọc
Try là đại biểu của Đoàn đại biểu Hội Hướng đạo Việt Nam ghi ngày 9/4/1957 tham
dự Đại hội Thành lập Hội Liên Hiệp Thanh niên Việt Nam; Thẻ đại biểu của ông
Phạm Ngọc Try là đại biểu của Đoàn đại biểu Hội Hướng đạo Việt Nam ghi ngày
18/12/1961 tham dự Đại hội Toàn quốc Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam Lần thứ
2; và Văn bản ngày 5/2/1965 của Hội nghị Huynh trưởng Hướng đạo sinh miền Bắc
tổ chức tại Hội quán ở Hàng Trống, Hà Nội gởi các anh chị Huynh trưởng và các
bạn Tráng, Thiếu, Ấu Hướng đạo sinh Trung, Nam bộ.
Theo
quy định tại Điều thứ 12 của bản Điều lệ Hội HĐVN thì Đại Hội đồng – hay còn
gọi là Hội nghị Huynh trưởng Hướng đạo sinh, “một năm họp một lần”. Những
năm tiếp theo sau năm 1965, Hội nghị Huynh trưởng Hướng đạo sinh miền Bắc không
còn được tiếp tục tổ chức hằng năm mà theo lời kể lại của các lão huynh trưởng
là do “lệnh cấm ở trên”. Do đó, chỉ có thể xác định được là Hội HĐVN hoạt động
bình thường từ năm 1946 đến 1965 – được tổng cộng là 19 năm. Còn từ năm 1965
đến 1975, Hội HĐVN 1946 đã không thể tổ chức Hội nghị Huynh trưởng Hướng đạo
sinh hằng năm theo Điều lệ. Chỉ có lời giải thích (thiếu chứng cứ) của các
huynh trưởng là do “lệnh cấm ở trên”. Tuy nhiên, nếu nhìn vào lý lịch và thành
tích của các huynh trưởng lãnh đạo Hội HĐVN, chúng ta phải thừa nhận rằng chỉ
có lệnh cấm ở cấp “tối cao” của Đảng CSVN mới khiến cho tổ chức xã hội dân sự
này phải “im hơi lặng tiếng” suốt 10 năm (1965-1975).
Xin được kể ra tên một số
Huynh
trưởng Hướng Đạo sinh trong Hội HĐVN 1946 nổi tiếng như: Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
Tạ Quang Bửu, BS. Phạm Ngọc Thạch, LS.Thái Văn Lung, KS. Kha Vạn Cân, BS.
Nguyễn Văn Thủ, Mai Chí Thọ, Nguyễn Cơ Thạch, Văn Cao, Thế Lữ, Nguyễn Đình Thi,
Hoàng Quý, Lưu Hữu Phước, Phan Huỳnh Điểu, Tôn Thất Tùng, Hoàng Đạo Thúy, Trần
Ngọc Chụ, Phạm Ngọc Try… Đối với những Huynh trưởng này thì “kỷ luật đảng” có
uy lực trực tiếp và có hiệu lực hơn “quyền tự do tổ chức và hội họp” được quy
định tại Điều 10 Hiến pháp 1946 và Điều 25 Hiến pháp 1959. Hội HĐVN đã thật sự
bị đàn áp ngầm nên không thể tổ chức Hội nghị Huynh trưởng HĐS trong suốt 10
năm. Các hội viên bị tước mất quyền hội họp và lập hội được Hiếp pháp và pháp
luật quy định dù không có một văn bản của cơ quan, tổ chức nào công khai cấm
đoán.
Tiếp
đến là sự kiện xảy ra cho Hội HĐVN vào ngày 2 miền đất nước Việt Nam được thống
nhất 30/4/1975. Ngày thống nhất đất nước những tưởng sẽ mang lại sự thống nhất
cho 2 Hội HĐVN của 2 miền Nam, Bắc nhưng trên thực tế đã xảy ra điều ngược lại.
Hội HĐVN ở miền Nam được tự do hoạt động từ 1953 đến 1975, có số hội viên tính
đến ngày 31/12/1974 là 14.432 người, trong đó có 2.204 huynh trưởng.
Vào ngày
thống nhất đất nước, Hội HĐVN ở miền Nam này đã bị chính quyền mới do Đảng CSVN
lãnh đạo tịch thu trụ sở hội ở số 18 Bùi Chu, Q.1, Sài Gòn mà không có căn cứ
pháp lý gì và cũng không xác lập chứng từ gì liên quan đến việc tịch thu tài
sản của một tổ chức xã hội dân sự hoạt động hợp pháp. Đây là sự đàn áp đầu tiên
có tính công khai của Đảng CSVN và chính quyền mới đối với Hội HĐVN. Sự đàn áp
công khai qua cách tịch thu hội sở đã báo hiệu cho những hành vi đàn áp ngấm ngầm
hoặc công khai về sau đối với các hội viên Hội HĐVN. Do bị tước mất tài sản và
tư cách pháp nhân, các hội viên phải tìm chỗ sinh hoạt ở những nơi công cộng,
những cơ sở tôn giáo hay địa điểm tư nhân. Và dù các hội viên Hội HĐVN sinh
hoạt ở bất cứ nơi đâu sau ngày 30/4/1975, chính quyền vẫn công khai hay ngấm
ngầm bức hiếp, đàn áp và tước đoạt quyền tự do hội họp, lập hội mà họ đã được
pháp luật công nhận trên cả 3 miền đất nước Việt Nam từ năm 1932 với các tên
hội khác nhau là: Hội Hướng Đạo Bắc kỳ (thành lập 28/9/1932), Hội Hướng Đạo An
Nam (tức Hội Hướng Đạo Trung kỳ, thành lập 15/12/1932) và Tổng cuộc Hướng Đạo
Nam kỳ (thành lập 24/7/1932). Xin kể ra sau đây một số trường hợp tiêu biểu mà
các hội viên Hội HĐVN bị chính quyền đàn áp được ghi lại trên tư liệu hoặc theo
lời kể của nhân chứng cụ thể:
–
Trường hợp của huynh trưởng Trần Văn Hợp là Đạo trưởng Đạo Xuân Hòa thuộc Châu
Gia Định của Hội HĐVN 1953: Năm 1980, Trưởng Trần Văn Hợp phục hoạt Đạo Xuân
Hòa, được coi là đơn vị HĐ phục hoạt đầu tiên của Hội HĐVN sau năm 1975. Trưởng
Trần Văn Hợp đã bị chính quyền mời làm việc rất nhiều lần vì “hoạt động Hướng
Đạo” nhưng chỉ xin kể ra lần bị mời làm việc đáng nhớ nhất là vào ngày
23/2/1995. Trong cuốn Kỷ yếu 50 năm (1957-2007) Gia đình Hướng Đạo Xuân Hòa –
trang 46, kể lại chuyện các huynh trưởng bị CA Tp.HCM mời làm việc liên tục từ
ngày 23/2/1995 vì đã tổ chức Trại Họp bạn ở Suối Tre, Xuân Lộc, Long Khánh. Xin
trích: “Anh Trần Văn Hợp đã bị cơ quan CA làm việc liên tục trong 2
tuần lễ, anh NGH cũng mất 4 ngày, anh BVH 1 ngày và TNC 1 buổi”.
–
Trường hợp các em Ấu sinh (tuổi từ 5 đến 10) phải chui vào “nhà cốt” hay “ngoài
nghĩa địa” để được sinh hoạt Hướng đạo có thể là trường hợp chưa từng xảy ra ở
bất cứ quốc gia, vùng, lãnh thổ nào có tổ chức Hướng đạo từ trước tới nay. Xin
được trích dẫn biên bản cuộc họp ngày 23/4/2004 tại Giáo xứ Tân Định, Quận 3,
Tp.HCM, để có thể thấy được hình ảnh tội nghiệp của các em Ấu sinh Hướng đạo
theo đạo Công giáo bị bức hiếp, đàn áp như thế nào qua lời của một nữ huynh trưởng
HĐ và một Linh mục huynh trưởng HĐ thuộc Gia đình Hướng đạo Xuân Hòa : (Trang
106 và 109 Tài liệu GHX sưu tầm)
“Trưởng
Võ Thanh Thủy: Chúng con đại diện cho Đạo Biển Đông rất đồng tình với
Trưởng Đức và Trưởng Hiến. Chúng con thấy rằng chúng con sinh hoạt rất là khổ
sở, có những lúc chúng con phải chui vào nhà cốt để sinh hoạt. Phải
mặc thường phục, thậm chí phải chế ra các loại áo thung thêu hoa Bách hợp nho
nhỏ. Chúng con chơi trong các giáo xứ được các cha xứ ủng hộ”.
“Linh
mục Trần Văn Hộ: … Các nơi chơi lén, như Liên đoàn của chị
Tâm sinh hoạt tại giáo xứ Hòa Bình của tôi tại khu vườn ngoài nghĩa địa,
nhưng tôi nhắc chị Tâm nếu cho các em đeo phù hiệu thì tôi biết ăn nói làm sao,
còn chơi cứ việc chơi. Nhưng chị Tâm nói, thỉnh thoảng phải làm như vậy các em
mới thích. Nói vậy chứ tôi vẫn ủng hộ. Thực tế tôi cũng bị mời làm việc để hỏi
tôi có phải Tuyên úy HĐ không. Tôi vẫn trả lời có, và tôi cũng nói cho họ biết
tôi đã tham dự lễ truy điệu cụ Hoàng Đạo Thúy, Đại tá Quân đội Cụ Hồ là một
Trưởng cao cấp trong Hội HĐVN.”
–
Trường hợp 2 Tráng sinh Hướng đạo ở thành phố Qui Nhơn, tỉnh Bình Định, tên HNS
và NVT, đã bị CA đến tận nhà buộc phải làm “Giấy cam kết” không được sinh hoạt
Hướng Đạo nữa.
–
Trường hợp đàn áp của CA đối với sinh hoạt Hướng Đạo xảy ra gần đây nhất và có
quy mô lớn nhất từ trước đến nay là vụ Trại Hợp Lực 2015 kỷ niệm 85 năm HĐVN,
được tổ chức tại Khu du lịch Bửu Long, Biên Hòa vào các ngày từ 16 – 19/7/2015,
với số lượng trại sinh đăng ký họp bạn là 2.017 HĐS từ khắp các tỉnh, thành ở VN.
Các huynh trưởng trong Ban tổ chức trại đã làm đầy đủ những thủ tục hành chính
và pháp lý như: lập danh sách 2.017 trại sinh có nộp bản sao giấy CMND hoặc
giấy cho phép dự trại của trại sinh dưới 18 tuổi, mua bảo hiểm tai nạn cho các
trại sinh, ký kết hợp đồng dân sự với Ban Giám đốc khu du lịch Bửu Long để được
đảm bảo an ninh và được cung ứng các dịch vụ cần thiết cho trại…
Trong
ngày đầu tiên 16/7/2015, các trại sinh từ khắp nơi đến đất trại gần đông đủ để
dựng lều và làm sân khấu chính tại trung tâm đất trại với tinh thần hoan hỷ,
chuẩn bị cho lễ khai mạc vào sáng ngày 17/7/2015. Nhưng bất ngờ, ngay trong đêm
16/7/2015, một lực lượng CA mặc thường phục đã đột nhập Khu du lịch Bửu Long
nên bị anh em bảo vệ Khu du lịch ngăn chận. Lực lượng CA đã khống chế anh em
bảo vệ và lệnh cho tất cả trại sinh phải nhổ trại. Khi Ban Giám đốc Khu du lịch
Bửu Long đứng ra thương lượng mới được lực lượng CA đồng ý cho các em rời khỏi
đất trại trong ngày 17/7/2015 nhưng không được làm lễ khai mạc trại. Ban Giám
đốc Khu du lịch sau đó đã xin lỗi Ban tổ chức trại và đề nghị được hủy hợp đồng
dân sự đã ký giữa 2 bên.
Các huynh trưởng trong Ban tổ chức Trại Hợp Lực đã
không thể cầm được nước mắt khi nhìn cảnh các em Thiếu sinh và Tráng sinh của
mình hoảng sợ rời đất trại trước khi khai mạc mà không hiểu lý do vì sao? Ban
tổ chức trại phải gỡ một vài tấm băng rôn Trại Hợp Lực mang qua một địa điểm
vắng vẻ ở Vườn Xoài (Đồng Nai), treo tạm trên hàng rào để các huynh trưởng đại
diện cho HĐVN cùng với khoảng 30 em HĐS đón chào ông Jose Rizal C. Pangilinan,
Giám đốc Văn phòng Hướng Đạo Thế giới – Khu vực Á châu Thái Bình Dương (APR)
đến thăm trại Hợp Lực 2015 kỷ niệm 85 năm HĐVN theo lời mời trước đó của Phong
trào HĐVN. (1)
Có thể thấy rõ, trong hầu
hết những hành vi và những lần đàn áp hoạt động của các hội viên Hội HĐVN đều
do CA thực hiện. Dù không có tiếng súng nổ ra nhưng lực lượng CA vẫn
dễ dàng đàn áp những thanh thiếu niên VN chỉ có ước muốn được huấn luyện về 3
phương diện: đức, thể, thực, theo hình thức và phương pháp tiến bộ của Phong trào Hướng Đạo Thế
giới – một phong trào xã hội dân sự phi chính trị đã phát triển 100 năm qua ở
hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ và ở VN được trên 85 năm.
Còn
nếu muốn biết Đảng CSVN đã công khai đàn áp, ngăn cấm quyền hội họp, lập hội
của hội viên Hội HĐVN như thế nào thì có thể căn cứ vào nội dung của 2 Thông
báo của Ban Bí thư TW Đảng CSVN như sau:
1/
Thông báo số 143-TB/TW ngày 20/4/2004 của Ban Bí thư Trung ương do
ông Phan Diễn ký:
Tại
điểm số 2 của Thông báo 143, Ban Bí thư Trung ương đã giao cho “các tổ chức, cơ
quan, đoàn thể, ban ngành có liên quan ở trung ương và cấp ủy của các địa
phương…” đề ra biện pháp giải quyết vấn đề. Xin trích:
“2.
Giao Ban Dân vận Trung ương theo hướng trên đây chủ trì, phối
hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bộ Nội vụ, các đoàn thể, các ban ngành có
liên quan và cấp ủy của các địa phương có các tổ chức hướng đạo đang hoạt động
chuẩn bị đề án tổng thể để giải quyết vấn đề này
trình Ban Bí thư vào cuối quý II năm 2004. Đề án cần đánh giá rõ tình hình và
đề ra biện pháp giải quyết cụ thể, phù hợp với từng địa phương, đơn vị, mà
trọng tâm là Tp. HCM…”.
Có
thể nhận thấy “biện pháp giải quyết” của Ban Bí thư nêu trên chẳng khác “lưới
trời” được tung ra để ngăn cấm, đàn áp quyền hội họp, lập hội của các hội viên
Hội HĐVN.
Tuy
nhiên, sau 4 năm, việc thực hiện Thông báo số 143 của hệ thống tổ chức Đảng
CSVN và chính quyền VN “còn nhiều hạn chế”, “chưa thật sự kiên
quyết”, “giải quyết vấn đề hướng đạo chưa mang lại kết quả như mong muốn” nên
Ban Bí thư TW đã cho ra đời tiếp Thông báo số 157-TB/TW ngày 20/5/2008.
2/
Thông báo số 157-TB/TW ngày 20/5/2008 của Ban Bí thư Trung ương do
ông Trương Tấn Sang ký. (2)
Thông
báo số 157 có tất cả 7 điểm nhằm “tiếp tục thực hiện nghiêm chủ trương” ngăn
cấm hoạt động Hướng đạo trong Thông báo số 143 bằng những “kế hoach cụ
thể”. Xin trích dẫn nội dung này:
“3. Ban
cán sự đảng Chính phủ chủ trì, phối hợp với Ban Dân vận Trung ương, Ủy
ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh,
các đoàn thể, ban, ngành có liên quan và các tỉnh ủy, thành ủy có hoạt động
hướng đạo, lập
kế hoạch cụ thể thực hiện chủ trương ‘không tái lập tổ chức hướng đạo’…”
Trong
Thông báo số 143 thì “lưới trời” được Ban Bí thư giao cho “Ban Dân vận Trung
ương chủ trì”; còn trong Thông báo số 157 thì “lưới trời” được Ban Bí thư
chuyển giao cho “Ban cán sự đảng Chính phủ chủ trì”. Chính phủ có binh lực
trong tay nên sẽ “thực hiện nghiêm chủ trương” hơn Ban Dân vận “còn
nhiều hạn chế”, “chưa thật sự kiên quyết”, “giải quyết vấn đề hướng đạo chưa
mang lại kết quả như mong muốn”. Người xưa có câu “dùng dao mổ trâu để
giết gà”; còn trong trường hợp này có thể ví như “dùng dao mổ khủng long để
giết gà” !!!
Dẫu sao đi nữa, trong Thông báo số 157 của Ban Bí thư đã ghi nhận “nét đẹp sáng ngời”, “điểm son chói lọi”, “chân lý không thể phủ nhận” của tổ chức hướng đạo dù tổ chức xã hội dân sự này đã bị Đảng CSVN đàn áp suốt 50 năm qua. Đó là sự ghi nhận tại điểm số 4 của Thông báo số 157. Xin trích:
“4.
Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam phối
hợp với Bộ Giáo dục và đào tạo nghiên cứu, đổi mới nội dung, phương pháp giáo
dục, rèn luyện thanh niên, thiếu niên, nhi đồng: tiếp thu có chọn lọc hình
thức, phương pháp hướng đạo trong giáo dục và hoạt động của
thanh thiếu niên;…”
Vậy
“phương pháp hướng đạo” là gì mà Ban Bí thư TW đã phải “dùng dao mổ khủng long
để giết gà” nhưng lại muốn lấy những quả “trứng vàng” của con gà bị giết để đặt
vào bụng gà của nhà mình? Xin được trích dịch nội dung về “phương pháp hướng
đạo” trong Hiến chương của Tổ chức Thế giới Phong trào Hướng Đạo (WOSM) được
đưa vào bản Dự thảo Điều lệ Hội HĐVN (14/02/2014) như sau:
“ Phương pháp Hướng Đạo là
một hệ thống tự giáo dục tiến bộ bằng cách:
- Giữ Lời Hứa và Luật Hướng
Đạo.
- Học hỏi bằng thực hành.
– Tổ
chức theo hàng đội tự quản dưới sự hướng dẫn của
huynh trưởng để biết dấn thân, khám phá tiến bộ và nắm được các kỹ năng sống;
biết phát huy chí khí, tính tự lực và tinh thần trách nhiệm; biết tạo lập sự
tin cậy, khả năng hợp tác và lãnh đạo.
– Tham
gia những sinh hoạt hào hứng theo sở thích bằng
các trò chơi ngoài trời tiếp xúc với thiên nhiên, những hoạt động hữu ích cho
cộng đồng, những công tác xã hội thiện nguyện.”
Tự
giáo dục tiến bộ bằng cách giữ Lời Hứa và Luật Hướng Đạo chính là nền tảng của
“phương pháp hướng đạo”. Lời hứa và Luật Hướng đạo được ghi tại Điều thứ 5
trong bản Điều lệ của Hội HĐVN 1946 như sau:
“Điều
thứ 5: Hướng đạo sinh sau khi đã hiểu rõ luật hướng đạo và đã được huấn
luyện đến trình độ thực hành luật ấy sẽ tuyên lời hứa sau đây:
Lời hứa Hướng
đạo Việt Nam.
Tôi xin đem danh dự hứa rằng:
Trung thành với Tổ quốc,
Giúp đỡ mọi người không cứ lúc nào,
Tuân theo Luật Hướng đạo.
Luật
Hướng đạo
1. Hướng đạo sinh trọng danh
dự, ai cũng có thể tin được lời nói của hướng đạo sinh.
2. Hướng đạo sinh trung
thành với Tổ quốc, cha mẹ, với người cộng sự.
3. Hướng đạo sinh có bổn
phận giúp ích mọi người.
4. Hướng đạo sinh là bạn khắp
mọi người, coi hướng đạo sinh nào cũng như ruột thịt.
5. Hướng đạo sinh lễ độ và
liêm khiết.
6. Hướng đạo sinh yêu thương
các giống vật.
7. Hướng đạo sinh vâng lời
cha mẹ và huynh trưởng mình.
8. Hướng đạo sinh gặp nỗi
khó khăn vẫn vui tươi.
9. Hướng đạo sinh tằn tiện của
mình và của người
10.
Hướng đạo sinh trong sạch từ tư tưởng, lời nói đến
việc làm”.
Hơn 50 năm qua, những hội
viên của Hội HĐVN dù bị đàn áp, ngăn cấm thực hiện quyền hội họp, lập hội bằng
những hình thức khác nhau nhưng các huynh trưởng và đoàn sinh luôn tự giáo dục
bằng “phương pháp hướng đạo” và giữ vững “tinh thần trọng pháp” bởi vì họ tin
rằng “Luật pháp là thứ duy nhất có thể mang lại sự
công bằng cho mọi người”.
4/2016
N.L.
(1)
Trại Hợp Lực 2015 (16 -19/7/2015) – kỷ niệm 85 năm HĐVN, tại Bửu Long Biên Hòa
( bị giải tán )
(2)
Thông báo số 157-TB/TW ngày 20/5/2008 của Ban Bí thư Trung ương
Bài đăng trên trang mạng Boxitvn